کنگره در آتش نفت ایران

مذاکرات کمیسیون مشترک برجام پس از گفت‌وگوهای عصر جمعه متوقف و به هفته آینده موکول شد. مذاکره‌کننده ارشد اتحادیه اروپایی در واکنش به این اتفاق اعلام کرد به تصمیمات سیاسی نیاز است. «انریکه مورا» در توئیترش نوشت: «شرکت‌کنندگان برای مشورت و دستورالعمل به پایتخت‌های‌شان می‌روند تا هفته آینده بازگردند. اکنون به تصمیم‌های سیاسی نیاز است. برای همه شرکت‌کنندگان سفر خوشی آرزو می‌کنم». 

در همین حال نشریه «پولیتیکو» در گزارشی درباره مذاکرات وین نوشت: در حالی که مذاکره‌کنندگان به پایتخت‌های خود بازمی‌گردند تا راهنمایی‌های سیاسی را درباره اقداماتی که در روزهای آینده باید انجام شود دریافت کنند، مقامات می‌گویند مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای ایران در حال وارد شدن به مرحله نهایی خود است. به گزارش این رسانه آمریکایی، دیپلمات‌های غربی با ضرب‌الاجل اواسط فوریه برای احیای توافقنامه ۲۰۱۵ که خودشان تعیین کرده‌اند، روبه‌رو هستند. مقامات نگران پیشرفت‌های سریع هسته‌ای ایران از زمان خروج آمریکا از برجام و همچنین گزارش قریب‌الوقوع آژانس اتمی که انتظار می‌رود جزئیات بیشتر پیشرفت‌های هسته‌ای ایران را شرح دهد و احتمالا اصطکاک‌های جدیدی را ایجاد کند، هستند. این بدان معناست که چند هفته آینده برای تعیین اینکه آیا توافق احیا می‌شود یا مذاکرات به طور کلی از بین می‌رود، حیاتی است. 

با این وجود در چنین شرایطی وبگاه «مارکت اسکرینر» گزارش داد سناتورهای جمهوری‌خواه آمریکا به رهبری کاتن در نامه خود به بایدن که روز جمعه منتشر شد، نوشتند: «مالکان کشتی و مشتریان نفت ایران در چین بیشتر ریسک می‌پذیرند، زیرا معتقدند دولت شما برای تنبیه آنها به خاطر جرائمی که مرتکب می‌شوند، بسیار ضعیف و بلاتکلیف است». در ادامه این نامه با انتقاد از سیاست‌های دولت بایدن در قبال ایران، آمده است: «عدم تمایل شما برای انجام اقداماتی که می‌تواند مذاکرات هسته‌ای محکوم به شکست وین را به خطر بیندازد، به طور غیرقابل انکاری این مجرمان را جسورتر کرده است». 

 سناتورهای جمهوری‌خواه در این نامه در ادامه با تأکید بر رشد صادرات نفت ایران خاطرنشان کرده‌اند: «در همین حال، رشد فروش نفت، خزانه رژیم ایران را که زمانی خالی بود مجددا پر کرده و اهرم مهم آمریکا در قبال ایران را از بین برده و ایران را ترغیب کرده است که مذاکرات در وین را متوقف کند و به صورت غیرقابل برگشتی به سمت دستیابی به سلاح‌ هسته‌ای پیش برود». سناتورهای جمهوری‌خواه در ادامه با اشاره به این موارد از دولت بایدن درخواست کردند اقداماتی را علیه صادرات نفت ایران در پیش بگیرد و نوشتند: «دیگر وقت آن رسیده که تردید را کنار بگذارید. شما امنیت ملی آمریکا را در معرض خطر قرار می‌دهید». این نامه می‌افزاید: «ما از شما می‌خواهیم تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌هایی که نفت ایران را خریداری می‌کنند و همچنین علیه نفتکش‌های خارجی که تجارت غیرقانونی نفت ایران را زنده نگه می‌دارند، اجرا کنید». سناتورهای جمهوری‌خواه در این نامه نوشتند: «یادآور می‌شویم که تحریم‌ها علیه صادرات نفت ایران اجباری است و با اکثریت ۲ حزب به تصویب کنگره رسیده است. شما بالاتر از قانون نیستید و باید از نقض آن دست بردارید». 

نامه سناتورهای آمریکایی به بایدن در حالی است که جو بایدن و تیمش در چند نوبت رایزنی‌های سطح بالایی با دولت چین برای خودداری از خرید نفت ایران انجام دادند تا جایی که در یکی از این مذاکرات «وندی شرمن» معاون وزیر خارجه آمریکا در این باره شخصا به چین سفر کرد اما نه‌تنها تمام این تلاش‌های کاخ سفید با مخالفت پکن روبه‌رو شد که تهران و پکن با اجرایی کردن همکاری‌های جامع خود در سفر حسین امیرعبداللهیان به پکن، روابط خود را وارد سطح گسترده‌تری کردند. 

در همین حال مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران از احیای توان صادرات 2.5 میلیون بشکه‌ای نفت کشورمان در روز خبر داده است. خجسته‌مهر گفت: وضعیت فنی ایران برای رسیدن به فروش2.5 میلیون بشکه در روز به چند هفته کاهش پیدا کرده است. مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران ادامه داد: یکی از اولویت‌های دولت سیزدهم این است که ظرفیت تولید نفت را به قبل از تحریم برگردانیم. وی افزود: یکی از اولویت‌ها این است که تا قبل از پایان سال ظرفیت تولید نفت را به قبل از تحریم‌ها برگردانیم و اکنون بخش قابل توجهی از آن برگشته و تا پایان سال هم ظرفیت تولید نفت به طور کامل به میزان قبل از تحریم‌ها بازمی‌گردد. 

از طرف دیگر، نامه سناتورهای جمهوری‌خواه به رئیس‌جمهور آمریکا به موضوع مخالفت آنها با بازگشت آمریکا به برجام و ممانعت از هرگونه تخفیف تحریمی به ایران برمی‌گردد و این مساله از موانع داخلی بزرگ جو بایدن در بحث تضمین دادن به تهران در وین برای تعهد به عدم تکرار خروج از برجام توسط دولت فعلی و بعدی آمریکاست؛ چه اینکه انتخابات پیش روی کنگره ایالات‌متحده و شانس بالای جمهوری‌خواهان در این انتخابات از دیگر مصائب دولت ضعیف بایدن است. این در حالی است که این روزها گزارش‌هایی درباره شکاف و اختلاف‌نظر در تیم مذاکراتی آمریکا در وین به رهبری رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران بر سر نحوه مذاکرات و میزان سخت‌گیری به تهران منتشر شده که این اختلافات در نهایت منجر به جدایی 3 نفر از اعضای این تیم از جمله ریچارد نفیو و آرین طباطبایی، عضو ایرانی‌تبار هیات آمریکایی و مشاور ارشد دفتر کنترل تسلیحات و امنیت بین‌الملل وزارت امور خارجه آمریکا شده است. بر این اساس یکی از گمانه‌زنی‌هایی که منابع غربی از انتشار اختلاف‌نظر تیم مذاکراتی دولت بایدن ارائه داده‌اند این بوده که هدف از انتشار گزارش شکاف تیم آمریکایی را پالس به جمهوری‌خواهان و پر کردن دست آنها برای مخالفت قاطع‌تر با احیای توافق و واگذاری امتیازاتی به ایران ارزیابی کرده‌اند. 

تام کاتن در این باره ضمن انتقاد از سیاست‌های دولت جو بایدن در قبال ایران نوشت: «توافق هسته‌ای بایدن- ایران حتی از آنچه قبلا حاصل شده بود بدتر خواهد بود و وقتی جمهوری‌خواهان [در آمریکا] قدرت بگیرند، مجددا پاره خواهد شد». مشابه این مواضع را «تد کروز» دیگر سناتور پرنفوذ آمریکایی هم پیش از این گرفته و اعلام کرده بود برجام فقط در صورت ارائه آن در قالب یک «معاهده» به کنگره امکان‌پذیر است. 

در کشاکش این رویدادها، پولیتیکو در ادامه گزارش خود درباره مذاکرات وین نوشت که در بیانیه روز جمعه ۳ کشور اروپایی درگیر در این مذاکرات شامل فرانسه، آلمان و انگلیس آمده است: ژانویه فشرده‌ترین دور این مذاکرات تا امروز بوده است. همه می‌دانند در حال رسیدن به مرحله نهایی هستیم که نیازمند تصمیمات سیاسی است. یک مقام آمریکایی در همین باره گفت: هیچ‌کس نباید تعجب کند که ما در حال رسیدن به مرحله نهایی هستیم و در سخت‌ترین مسائل به تصمیم‌گیری‌های سیاسی نیاز داریم، بنابراین همه (مذاکره‌کنندگان) به پایتخت‌ها برمی‌گردند.

در ادامه این گزارش به ارزیابی مشابه «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در مذاکرات وین اشاره شده که گفت: «مذاکرات به مرحله پیشرفته‌ای رسیده که تصمیمات سیاسی مورد نیاز است». به گزارش پولیتیکو به نقل از مقامات آشنا با مذاکرات، نتیجه ممکن است به هر جهت پیش برود و در حالی که از زمان ازسرگیری متزلزل مذاکرات در نوامبر پیشرفت قابل توجهی حاصل شده اما ایالات متحده و ایران هنوز تمام مسائل باقیمانده را حل‌وفصل نکرده‌اند. 

طبق این گزارش، یک دیپلمات ارشد غربی که خواست نامش فاش نشود، گفت: ما به پایان این مذاکرات چشم دوخته‌ایم اما درک این نکته مهم است که مسائل سیاسی اصلی در همه موضوعات هنوز حل نشده است. دیپلمات ارشد غربی مورد استناد پولیتیکو گفت که پیشرفت‌هایی در موضوعات کلیدی از جمله نحوه برداشته شدن تحریم‌های اعمال شده مجدد و چگونگی محدود کردن دوباره برنامه هسته‌ای ایران و از همه مهم‌تر نحوه ترتیب‌بندی این مراحل به دست آمده است.

اما طبق این گزارش، مساله توالی هنوز به طور کامل حل نشده است. این دیپلمات گفت که این مذاکرات با سرعت کندی پیش می‌رود. مشکل این است که روند توالی نیازمند این است که مذاکره‌کنندگان به طور دقیق گام‌هایی را که در صورت بازگشت به توافق باید ۲ طرف ایران و آمریکا طی ماه‌ها بردارند، ترسیم کنند. 

در ادامه این گزارش آمده است: این امر می‌تواند شامل برداشتن نخستین گام از سوی آمریکا در رفع تعدادی از تحریم‌ها، از جمله آماده‌سازی زمینه برای فعال‌سازی مجدد تجارت جهانی با ایران باشد. ایران مشتاق است ببیند که تجارت واقعا دوباره پویا است تا تأییدی بر این باشد که تحریم‌ها برداشته شده است؛ برای مثال ببیند که می‌توانند یک نفتکش را بارگیری کنند و نفت آن را به خارج از کشور بفروشند. ایران هم به نوبه خود باید اقداماتی را برای محدود کردن برنامه هسته‌ای خود انجام دهد که احتمالا شامل ارسال مواد هسته‌ای اضافی به خارج از کشور و همچنین کنار گذاشتن بسیاری از سانتریفیوژهای پیشرفته خود است که برای غنی‌سازی اورانیوم استفاده می‌شوند.

با این حال، مطابق تحلیل پولیتیکو، مثل همیشه از اهمیت جزئیات نباید غافل شد که هنوز نهایی نشده است. طبق این گزارش، با همه این اوصاف، جو مذاکرات در وین نسبت به ماه دسامبر بهبود یافته است. روز پنجشنبه، «برت مک‌گورک» هماهنگ‌کننده غرب آسیا در شورای امنیت ملی آمریکا گفت: «ما در محدوده یک توافق احتمالی هستیم». او در جریان رویدادی که توسط بنیاد «کارنگی» برگزار شده بود، افزود: اما باز هم من قصد ندارم در این باره گمانه‌زنی کنم. [همچنین] یک شانس بسیار واقعی وجود دارد که این مذاکرات می‌تواند خیلی زود از بین برود.